لامپ های سدیم فشار قوی (همچنین به عنوان لامپ های HPS یا چراغ های HPS شناخته می شوند) نوعی لامپ سدیم هستند که به طور گسترده در روشنایی های صنعتی و بسیاری از مناطق عمومی در فضای باز استفاده می شوند. آنها معمولا در پارکینگ های عمومی، جاده ها و سایر مناطق امنیتی استفاده می شوند.
به دست آوردن هر ماده ای که در حضور بخار سدیم در دما و فشار بالا از خوردگی عاری باشد بسیار دشوار است. این مشکل اصلی تولید لامپ سدیم فشار قوی است.
در سال ۱۹۵۹، توسعه آلومینا پلی کریستالی (PCA) مسیر جدیدی را برای معرفی لامپ بخار سدیم با فشار بالا باز کرد، زیرا این ماده به ندرت تحت تأثیر فشار و دمای بالا بخار سدیم قرار می گیرد. برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ م اولین نمونه لامپ سدیم فشار قوی با ۴۰۰ وات، ۴۲۰۰۰ لومن اولیه و عمر ۶۰۰۰ ساعت وارد بازار شد. اما پس از آن، برخی از پیشرفت ها باعث گردید که این لامپ با ۵۰۰۰۰ لومن اولیه با ۲۴۰۰۰ ساعت در ۱۰ ساعت در هر استارت تولید شود..
نمودار لامپ سدیم فشار قوی :
لامپ سدیم فشار قوی چگونه تولید می شود ؟
دارای یک لوله قوس PCA داخلی است که با گاز زنون پر شده است. این گاز زنون برای شروع لامپ استفاده می شود زیرا پتانسیل یونیزاسیون گاز زنون در بین سایر گازهای بی اثر دیگر که برای این منظور استفاده می شود کمتر است. علاوه بر گاز زنون، آمالگام سدیم جیوه نیز در این لوله قوس وجود دارد. در هر انتها، الکترودهای تنگستن با زخم پشت و پوشش داده شده نصب می شوند.
لوله قوس در یک لامپ بیرونی مقاوم در برابر حرارت قرار می گیرد. توسط یک گیره انتهایی که شناور است پشتیبانی می شود. این گیره انتهایی به کل سازه اجازه می دهد بدون اعوجاج منبسط و منقبض شود.
فضای بین لوله و لامپ یک فضای خلاء است. این فضای خلاء برای عایق کردن گرما از لوله قوس مورد نیاز است زیرا لازم است لوله قوس در دمای مورد نیاز نگه داشته شود تا قوس در طول کار،عادی حفظ شود. لامپ سدیم فشار قوی دارای قطر بسیار کوچک (۳/۸ اینچ) است. بنابراین فضای کافی برای ارائه هر الکترود شروع در لوله قوس وجود ندارد. بنابراین برای استارت ایجاد قوس به ولتاژ بالاتری نیاز است . برای این منظور از (بالاست) با جرقه زن استفاده می شود. ولتاژ بالا با استفاده از پدیده روی هم قرار دادن یک پالس ولتاژ بالا با انرژی کم از (بالاست) به لامپ تغذیه می گردد.
به طور کلی یک پالس معمولی دارای حداکثر ولتاژ ۲۵۰۰ ولت است و تنها برای ۱ میکروثانیه دوام دارد. این پالس ولتاژ بالا باعث می شود گاز زنون به اندازه کافی یونیزه شود. سپس قوس زنون را راه اندازی و حفظ می کند. قوس اولیه رنگ آبی آسمانی دارد. آمالگام مورد استفاده در مخزن تشکیل شده در داخل لوله قوس. در پشت یکی از الکترودها قرار دارد که معمولاً در حین کار لامپ تبخیر می شود.
با شروع قوس زنون دمای لوله قوس افزایش می یابد که در ابتدا جیوه را تبخیر می کند و لامپ با رنگ سفید مایل به آبی شروع به درخشش می کند. این رنگ نشان دهنده اثر مخلوط زنون و جیوه در تحریک است. به تدریج دما دوباره افزایش می یابد و در نهایت سدیم تبخیر شده و برانگیخته می شود، یک طیف سدیم زرد تک رنگ با فشار کم ایجاد می گردد. همچنین وجود جیوه و زنون برانگیخته به تابش لامپ، جلوه ای مایل به آبی می دهد و در نهایت نور درخشان طلایی رنگ دلپذیری خارج می گردد.
این لامپ ها بازده نوری بالایی دارند و طول عمر آن حدود ۲۴۰۰۰ ساعت است. قابلیت نگهداری لومن عالی دارد. اطلاعات چندین لامپ سدیم فشار بالا رایج در زیر آورده شده است:
لامپ متال هالید نوع خاصی از لامپ تخلیه قوس است که بر روی جریان قوس از طریق مقداری نمک یدید همراه با گاز آرگون و فشار بخار جیوه در چند میلی متر با دمای لوله قوس ۱۰۰۰ کلوین کار می کند.
چه کسی لامپ متال هالید را اختراع کرد؟
دکتر ریلینگ لامپ متال هالید را در سال ۱۹۶۰ کشف کرد.
لامپ متال هالید شامل موارد زیر است :
لوله قوسی
الکترودها
الکترود کمکی با مقاومت بالا
ساقه شیشه ای
سیم مولیبدن
گاز آرگون
بخار جیوه
یدیدهای ایندیم، تالیم و سدیم
لامپ متال هالید چگونه کار می کند؟
هنگامی که ولتاژ کامل در الکترودهای اصلی اعمال می شود، هیچ قوسی در زمان کلیدزنی ایجاد نمی گردد.
الکترود کمکی یا الکترود شروع کننده در نزدیکی الکترودهای اصلی متصل به ساقه شیشه، تخلیه اولیه بین آنها ایجاد می کند.
یک سوئیچ دو فلزی برای اتصال الکترود استارت به الکترود اصلی درست در زمان راه اندازی وجود دارد.
الکترود استارتر برای ایجاد قوس اولیه بین الکترود اصلی و کمکی استفاده می شود که نمک های متال هالید را گرم می کند.
الکترود استارتر یا الکترود کمکی مقاومت بالایی برای محدود کردن جریان در قوس اولیه دارد.
تخلیه دوباره ابتدا در آرگون و سپس در جیوه انجام می گردد.
مقدار کمی از بخار جیوه به ایجاد تشکیل قوس اصلی بین الکترودها، یک به یک از طریق بخار متال هالیدها کمک می کند.
برای رسیدن به خروجی نور کامل، از این نوع لامپ به ۵ دقیقه زمان نیاز داریم.
الزامات اساسی متال هالیدها در داخل لوله قوس چیست؟
فشار بخار یدید باید به اندازه کافی بالا باشد.
پیکربندی سطح انرژی فلز باید قوی باشد تا درصد بالایی از تابش مرئی را تشویق کند.
در دیواره لامپ دمای کار یدید فلز باید پایدار باشد.
سطح تحریک اتم های فلز باید کمتر از میانگین سطح تحریک جیوه (حدود ۷٫۸ eV) باشد.
تالیم دارای یک خط طیفی قوی در طول موج ۵۳۵ نانومتر است و برای تولید قوس خود تنها به ۳٫۳ eV نیاز دارد. نمک یدید آن فشار بخار را در حدود ۱۰ میلی متر در ۸۰۰ کلوین بر روی لوله قوس ایجاد می کند.
چرا لامپ متال هالید با ساختار بدون قاب است؟
این لامپ دارای ساختار بدون قاب می باشد و از مولیبدن به عنوان سیم برق بیرونی استفاده می شود و غیر مغناطیسی است. دلیل آن این است که جریان ac از قاب عبور می کند و میدان مغناطیسی ضربانی ایجاد می نماید که این امر باعث خروج الکترون ها از چارچوب و جذب یون های سدیم از طریق دیواره لوله قوس می شود . این امر منجر به تخلیه جدی سدیم از جریان قوس می گردد.
چرا در هر دو انتهای لوله قوس فلزی هالید پوشش بازتابی وجود دارد؟
لامپ متال هالید دارای یک لوله قوسی است که انتهای آن با یک پوشش سفید بازتابنده که برای هدایت مجدد انرژی به لوله استفاده می شود، گرفته می شود. دمای یکنواخت را می توان در کل طول لوله قوس به دلیل طول کوتاه حفظ کرد.
رتبه بندی لامپ متال هالید موجود در بازار:
در مورد لامپ فلورسنت فشار بخار جیوه در سطح پایین تری قرار دارد، به طوری که ۶۰ درصد از کل انرژی ورودی به خط ۲۵۳٫۷ نانومتر تبدیل می شود. مجدداً انتقال الکترون ها به کمترین مقدار انرژی از یک الکترون برگیخته نیاز دارد. با افزایش فشار، احتمال برخوردهای متعدد افزایش می یابد. نمودار شماتیک لامپ جیوه در زیر نشان داده شده است. این لامپ حاوی یک لوله قوس کوارتز داخلی و پوشش شیشه ای بوروسیلیکات خارجی است. لوله کوارتز قادر به تحمل ۱۳۰K است، در حالی که لوله بیرونی تنها ۷۰۰K را تحمل می کند.
بین دو لوله گاز نیتروژن پر می شود تا عایق حرارتی ایجاد کند. این عایق برای محافظت از قطعات فلزی در برابر اکسیداسیون ناشی از دمای قوس بالاتر است. لوله قوس حاوی جیوه و گاز آرگون است. عملکرد عملیاتی آن شبیه لامپ فلورسنت است. دو الکترود اصلی و یک الکترود شروع در داخل لوله قوس قرار دارند. هر الکترود اصلی یک میله تنگستن را نگه می دارد که روی آن یک لایه دو لایه سیم تنگستن پیچیده شده است. اساساً الکترودها در مخلوطی از کربنات های توریم و باریم فرو می روند. پس از غوطه وری برای تبدیل این ترکیبات به اکسید، حرارت داده می شوند. بنابراین از نظر حرارتی و شیمیایی برای تولید الکترون، پایدار می شوند. الکترودها از طریق یک لوله کوارتز توسط سرب های فویل مولیبدن به هم متصل می شوند. درست زمانی که ولتاژ تغذیه اصلی به لامپ جیوه اعمال می شود، این ولتاژ از طریق الکترود شروع و الکترود اصلی مجاور (الکترود پایین) و همچنین در دو الکترود اصلی (الکترود پایین و بالا) می آید. از آنجایی که شکاف بین الکترود شروع و الکترود اصلی پایین کم است، برقیان ولتاژ در این شکاف زیاد است. به این دلیل مدار ولتاژ بالا در سراسر الکترود مشخص و الکترود اصلی مجاور (ینپای)، یک قوس آرگون محلی ایجاد می کند، اما جریان با استفاده از یک مقاومت راهاندازی، محدود میشود.
این قوس اولیه جیوه را گرم می کند و آن را تبخیر می نماید و بخار جیوه کمک می کند تا قوس اصلی به سرعت کار کند. اما مقاومت برای کنترل جریان قوس اصلی تا حدودی کمتر از مقاومت استفاده شده در هدف کنترل جریان قوس اولیه است. ۵ تا ۷ دقیقه طول می کشد تا تمام جیوه به طور کامل تبخیر شود. لامپ وضعیت پایداری عملیاتی خود را به دست می آورد. قوس بخار جیوه های نور مرئی سبز، زرد و بنفش را انتشار می دهد. اما ممکن است هنوز مقداری اشعه ماوراء بنفش نامرئی در طول فرآیند بخارجیوه وجود داشته باشد، بنابراین ممکن است پوشش فسفری روی پوشش شیشه ای بیرونی برای بهبود کارایی لامپ جیوه ارائه می شود.
پنج لامپ با پوشش فسفر برای ارائه عملکرد بهتر رنگ وجود دارد. مواردی که وات افزایش می یابد، درجه بندی لومن اولیه برای لامپ های دارای پوشش فسفر با درجه بندی های ۴۲۰۰، ۸۶۰۰، ۱۲۱۰۰، ۲۲۵۰۰ و ۶۳۰۰۰ در دسترس قرار می گیرد. میانگین عمر لامپ جیوه ای ۲۴۰۰۰ ساعت یعنی ۲ سال و ۸ ماه است.
داده های لامپ جیوه در زیر آورده شده است:
لامپ فلورسنت یک لامپ بخار جیوه کم وزن است که از فلورسانس برای ارائه نور مرئی استفاده می کند. جریان الکتریکی به بخار جیوه انرژی میدهد تا پرتو فرابنفش را از طریق فرآیند گازی برانگیزد و تابش فرابنفش باعث میشود پوشش فسفری دیواره داخلی لامپ، نور مرئی بتاباند.
لامپ فلورسنت چگونه کار می کند؟
در لامپ فلورسنت یک قطعه به نام ( بالاست ) و منبع و یک سوئیچ را که به هم وصل شده و مطابق شکل سری است. سپس لوله فلورسنت و یک استارتر را در سراسر آن وصل می کنیم.
وقتی منبع تغذیه را روشن می کنیم، ولتاژ کاملاً از طریق لامپ و همچنین از طریق( بالاست ) در سراسر استارت می آید. اما در آن لحظه، هیچ اتفاقی نمی افتد، یعنی خروجی لومن از لامپ وجود ندارد.
در ولتاژ ابتدایی، تابش کامل در استارت ایجاد نمی شود؛ به این دلیل که شکاف الکترودها در لامپ نئون استارت بسیار کمتر از لامپ فلورسنت است.
سپس گاز داخل استارت در اثر این ولتاژ کامل یونیزه می شود و نوار دو فلزی را گرم می کند. این باعث خم شدن نوار دو فلزی برای اتصال به تماس ثابت می شود. اکنون، جریان از طریق استارت شروع به عبور می کند. پتانسیل یونیزاسیون نئون بیشتر از آرگون است، اما به دلیل شکاف کوچک الکترود، یک ولتاژ بالا در لامپ نئون ظاهر می شود و به همین دلیل، درخشش ابتدایی در استارت شروع می گردد.
به محض اینکه جریان شروع به عبور از کنتاکت های لمس شده لامپ نئون استارت می کند، ولتاژ در سراسر لامپ نئون کاهش می یابد زیرا باعث افت ولتاژ در سلف (بالاست) می گردد.
در ولتاژ کاهش یافته یا بدون ولتاژ در سراسر لامپ نئون استارت، دیگر گازی وجود نخواهد داشت و از این رو نوار دو فلزی سرد می شود و از تماس ثابت جدا می گردد. در زمان شکستن کنتاکت ها در لامپ نئون استارت، جریان قطع می شود و از این رو در آن لحظه، یک موج ولتاژ بزرگ به سلف (بالاست) می رسد.
این ولتاژ با ارزش بالا به الکترودهای لامپ فلورسنت (نور لوله) و به مخلوط پنینگ (مخلوط گاز آرگون و بخار جیوه) برخورد می نماید.
فرآیند گازی شروع می گردد و ادامه می یابد و از این رو جریان دوباره مسیری برای عبور از لوله لامپ فلورسنت (نور لوله) پیدا می کند. در هنگام مخلوط گاز پنینگ، مقاومت ارائه شده توسط گاز، کمتر از مقاومت استارت است.
برانگیختگی اتم های جیوه تابش فرابنفش تولید می کند که به نوبه خود پوشش پودر فسفر را برای تابش نور مرئی تحریک می نماید.
استارت در هنگام روشن شدن لامپ فلورسنت (نور لوله) غیرفعال می شود زیرا در آن شرایط هیچ جریانی از استارت عبور نمی کند.
تاریخچه و اختراع لامپ فلورسنت
در سال ۱۸۵۲، سر جورج استوکس تبدیل تابش اشعه ماوراء به تابش مرئی را کشف کرد.
از این زمان تا سال ۱۹۲۰، انواع آزمایشها برای ایجاد ساختارهای الکتریکی با فشار پایین و بالا در بخار جیوه و سدیم انجام شد. اما تمام مدارهای توسعهیافته برای تبدیل پرتوهای فرابنفش به پرتو مرئی ناکارآمد بودند. به این دلیل بود که الکترودها نمیتوانند الکترونهای کافی برای ایجاد پدیده ایجاد کنند. دوباره خیلی از الکترون ها با اتم های گاز برخورد کردند و این حالت کشسان بود. بنابراین حرکت خطی برای استفاده ایجاد نکرد. اما کار بسیار کمی روی لامپ های فلورسنت انجام شد.
اما در دهه ۱۹۲۰، یک اتفاق بزرگ رخ داد. این موضوع کشف شد که مخلوط بخار جیوه و گاز بی اثر در فشار کم ۶۰ درصد برای تبدیل توان الکتریکی ورودی به یک خط تولیدی منفرد در ۲۵۳٫۷ نانومتر کارآمد است.
با استفاده از مواد فلورسنت مناسب در داخل لامپ، اشعه فوقالعاده نافذ به پرتوهای نور مرئی تبدیل میشود. از این زمان، لامپ فلورسنت به زندگی روزمره مردم معرفی گردید.
دکتر WL Enfield در سال م۱۹۳۴ با کمک یک تیم تحقیقاتی از طرف Enfield شروع به تولید لامپ فلورسنت تجاری کردند و در سال ۱۹۳۵ تیم آنها نمونه اولیه لامپ فلورسنت سبز را با بازدهی حدود ۶۰ درصد عرضه کردند.
پس از گذشت دو سال و نیم، لامپ های فلورسنت به رنگ سفید و شش رنگ دیگر به بازار عرضه شدند
در سال ۱۹۵۸، EG Fridrich و EH Wiley لامپ هالوژن تنگستن را با معرفی یک گاز هالوژن (عمدتاً ید) در داخل لامپ رشته ای توسعه دادند. اساساً بدون گاز هالوژن، رشته لامپ رشته ای به دلیل تبخیر رشته در دمای کار بالاتر، به تدریج عملکرد خود را از دست می دهد. تنگستن تبخیر شده از رشته لامپ رشته ای معمولی به تدریج در سطح لامپ رسوب می کند و لومن از راه خود برای خارج شدن از لامپ مسدود می شود؛ بنابراین کارایی یعنی لومن/وات لامپ رشته ای به تدریج کاهش می یابد. اما قرار دادن گاز هالوژن در لامپ رشته ای علاوه بر مزیت های مختلف بر این مشکل نیز غلبه می نماید، زیرا این گاز هالوژن وارد شده به تنگستن تبخیر شده کمک می کند تا تنگستن هالید تشکیل دهد که هرگز روی سطح داخلی لامپ در دمای سطح لامپ بین ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ کلوین رسوب نمی کند. بنابراین لومن ها هرگز با انسداد مواجه نمی شوند و لومن در هر وات لامپ خراب نمی گردد.
اصل کار لامپ هالوژن:
اصل کار لامپ هالوژن بر اساس چرخه احیا کننده هالوژن است.
در لامپ رشته ای به دلیل دمای بالا، رشته تنگستن در حین کار تبخیر می شود. به دلیل جریان همرفتی گاز در داخل لامپ، تنگستن تبخیر شده از رشته دور میشود. دیواره لامپ نسبتا خنک است. از این رو تنگستن تبخیر شده سپس به دیواره لامپ داخلی می چسبد. وقتی از هالوژن مانند ید در محفظه لامپ استفاده می شود، این مورد صادق نیست. دمای رشته لامپ هالوژن در حدود ۳۳۰۰K حفظ می شود. بنابراین در اینجا نیز تنگستن از رشته لامپ تبخیر می شود. به دلیل جریان همرفتی گاز در داخل لامپ، اتم های تنگستن تبخیر شده به دور از رشته به منطقه دمای نسبتا پایین تر منتقل می شوند، جایی که با بخار ید ترکیب می شوند و یدید تنگستن را تشکیل می دهند. دمای مورد نیاز برای ترکیب تنگستن و ید ۲۰۰۰K است.
سپس همان جریان همرفتی گاز در داخل لامپ، یدید تنگستن را به دیواره با دمای نسبتاً پایینتر میبرد. اما لامپ به گونه ای طراحی شده است که دمای دیواره شیشه ای بین ۵۰۰K تا ۱۵۰۰K باقی می ماند و در آن دما یدید تنگستن به دیواره لامپ نمی چسبد. به دلیل جریان همرفتی مشابه گاز در داخل لامپ، به سمت رشته برمی گردد. دوباره، در مجاورت نزدیک رشته که دمای آن بیش از ۲۸۰۰K است، یدید تنگستن به بخار تنگستن و ید شکسته می شود. زیرا این دمای مورد نیاز برای شکستن یدید تنگستن به اتم تنگستن و ید بیش از ۲۸۰۰K است.
سپس این اتمهای تنگستن بیشتر ادامه میدهند و دوباره روی رشته رسوب میکنند تا تنگستن تبخیر شده قبلی را جبران کنند. پس از آن دوباره به دلیل دمای بالای رشته، تبخیر می شوند و آزاد می گردند تا ید به دست آورند و یدید تشکیل دهند. این چرخه بارها و بارها تکرار می شود. از این رو فیلامنت به طور دائم تبخیر نمی شود، بنابراین دمای فیلامنت را می توان در سطح بسیار بالایی در مقایسه با لامپ رشته ای معمولی حفظ کرد که باعث کارآمدتر شدن آن یعنی امتیاز لومن/وات بیشتر می شود. از آنجایی که فیلامنت تبخیر دائمی ندارد، طول عمر لامپ های هالوژن تنگستن با وضوح روشنایی بسیار طولانی تر می شود.
این یک معادله شیمیایی است :
ط
ساخت لامپ هالوژن :
در مقایسه با لامپ هالوژن، لامپ رشته ای قادر است تنها ۸۰ درصد از لومن خود را در پایان عمر تامین نماید، زیرا شفافیت دیواره شیشه ای به دلیل رسوب تنگستن روی آن محو می شود در حالی که لامپ هالوژن ، تنگستن روی آن محو می گردد.
لامپ هالوژن قادر است بالای ۹۵ درصد از لومن های خود را در پایان عمر حفظ کند. قبلاً از شیشه بوروسیلیکات یا آلومینوسیلیکات برای ساخت لامپ هالوژن استفاده می شد. زیرا قابلیت تحمل دمای بالاتری دارند و ضریب انبساط حرارتی آنها بسیار پایین است. اما در حال حاضر کوارتز یک روزه به طور گسترده برای ساخت شیشه لامپ هالوژن استفاده می شود. کوارتز سیلیس شفاف و دی اکسید سیلیکون خالص است. در مقایسه با شیشه بوروسیلیکات یا آلومینا سیلیکات بسیار قوی تر است و دمای بالاتری را تحمل می کند
کاربرد لامپ های هالوژن تنگستن :
لامپهای هالوژن تنگستن میتوانند چندین شکل داشته باشند، اما اغلب لولهای هستند و رشته آن به صورت محوری است. مجدداً آنها در هر دو نوع دو سر و تک پایان موجود هستند. دو نوع در زیر نشان داده شده است.
لامپ های هالوژن تنگستن دمای رنگ همبسته، نگهداری لومن عالی و عمر معقول دارند.
لامپ های هالوژن تنگستن برای استفاده در نورپردازی در فضای باز مناسب هستند، به ویژه می توان از آنها در نورپردازی سالن های ورزشی و تئاتر، استودیو و نورپردازی تلویزیون و غیره استفاده کرد.
لامپ های هالوژن تنگستن به طور گسترده به عنوان نورافکن، پروژکتور فیلم و ابزار علمی استفاده می شود. انواع لامپ هالوژن تنگستن در بازار لامپ های رشته ای تنگستن فشار ضعیف نیز موجود می باشد. آنها در ۱۲، ۲۰، ۴۲، ۵۰ و ۷۵ وات در دسترس هستند که بین ۳۰۰۰K تا ۳۳۰۰K کار می کنند. عمر آنها از ۲۰۰۰ ساعت تا ۳۵۰۰ ساعت متغیر است.
از آنجایی که لامپهای هالوژن معمولاً از تجهیزات نمایش نوری استفاده میشوند، امروزه به طور گسترده در نورپردازی نمایشگر نیز استفاده میشوند
اجزای لامپ هالوژن تنگستن :
قسمت اصلی لامپ هالوژن تنگستن، کپسول کوچک هالوژن تنگستن است که به صورت یک تکه سیمان شده است،
تمام بازتابنده های شیشه ای به عنوان وجوهی برای کنترل نوری پرتو هستند.
لامپ MR16 دارای بازتابنده چند وجهی با قطر ۲ اینچ است. بازده نوری کمی بالاتر از لامپ های رشته ای ولتاژ استاندارد دارد. اندازه آنها نیز کوچکتر است و امکان اتصال فشرده را فراهم می نماید.
منبع نور الکتریکی که بر اساس اصل پدیده رشته ای کار می کند، لامپ رشته ای نامیده می شود . به عبارت دیگر، به لامپی که به دلیل درخشش رشته ناشی از جریان الکتریکی از طریق آن کار می کند، لامپ رشته ای نامیده می شود .
لامپ های رشته ای چگونه کار می کنند؟
هنگامی که یک جسم داغ می شود، اتم های درون جسم از نظر حرارتی برانگیخته می شوند. اگر جسم ذوب نشود، الکترون های مدار بیرونی اتم ها به دلیل انرژی عرضه شده به سطح انرژی بالاتری می پرند. الکترون های این سطوح انرژی بالاتر پایدار نیستند، آنها دوباره به سطوح انرژی پایین تر سقوط می کنند. در حین سقوط از سطوح انرژی بالاتر به پایین تر، الکترون ها انرژی اضافی خود را به شکل فوتون آزاد می کنند. سپس این فوتون ها به شکل تابش الکترومغناطیسی از سطح جسم ساطع می شوند.
این تابش طول موج های متفاوتی خواهد داشت. بخشی از طول موج ها در محدوده طول موج مرئی و بخش قابل توجهی از طول موج ها در محدوده مادون قرمز قرار دارند. موج الکترومغناطیسی با طول موج در محدوده مادون قرمز انرژی گرمایی و موج الکترومغناطیسی با طول موج در محدوده مرئی انرژی نور است.
رشته ای به معنای تولید نور مرئی با گرم کردن یک جسم است. یک لامپ رشته ای در همان اصل کار می کند. ساده ترین شکل منبع مصنوعی نور با استفاده از الکتریسیته یک لامپ رشته ای است. در اینجا از جریان الکتریکی برای عبور از یک رشته نازک و ظریف برای تولید نور مرئی استفاده می کنیم. جریان دمای رشته را به حدی افزایش می دهد که نورانی می شود.
تاریخچه لامپ رشته ای:
به طور معمول تصور می شود که توماس ادیسون مخترع لامپ رشته ای بوده است، اما تاریخ واقعی اینگونه نبوده است. تعداد زیادی از دانشمندان بودند که قبل از ادیسون کار کردند و نمونه اولیه لامپ رشته ای را طراحی کردند. یکی از آنها فیزیکدان بریتانیایی جوزف ویلسون سوان بود. از سوابق، مشخص شده است که او اولین اختراع لامپ رشته ای را به دست آورده است. بعداً ادیسون و سوان برای تولید لامپ های رشته ای در مقیاس تجاری ادغام شدند.
ساخت لامپ رشته ای:
فیلامنت روی دو سیم سربی وصل شده است. یک سیم سرب به کنتاکت پایی وصل می شود و دیگری به پایه فلزی لامپ ختم می شود. هر دو سیم سربی از پشتیبان شیشه ای نصب شده در وسط پایین لامپ عبور می کنند. دو سیم نگهدارنده نیز که به تکیه گاه شیشه ای متصل شده اند، برای پشتیبانی از رشته در قسمت میانی آن استفاده می شود. تماس پا با مواد عایق از پایه فلزی جدا می شود. کل سیستم توسط یک لامپ شیشه ای رنگی یا با پوشش فسفار یا شفاف محصور شده است. لامپ شیشه ای ممکن است با گازهای بی اثر پر شود یا بسته به درجه بندی لامپ رشته ای در خلاء نگه داشته شود.
رشته لامپ های رشته ای با یک لامپ شیشه ای با شکل و اندازه مناسب به طور محکم تخلیه می شود. این لامپ شیشه ای برای جداسازی فیلامنت از هوای اطراف استفاده می شود تا از اکسید شدن فیلامنت جلوگیری کند و جریان معمول اطراف رشته را به حداقل برساند و از این رو دمای فیلامنت را بالا نگه دارد.
لامپ شیشه ای یا در خلاء نگه داشته می شود یا با گازهای بی اثر مانند آرگون با درصد کمی نیتروژن در فشار کم پر می شود. گازهای بی اثر برای به حداقل رساندن تبخیر فیلامنت در حین سرویس لامپ ها استفاده می شود. اما به دلیل جریان همرفتی گاز بی اثر در داخل لامپ، احتمال از دست دادن گرمای فیلامنت در حین کار بیشتر خواهد بود.
باز هم خلاء یک عایق عالی گرما است، اما تبخیر رشته را در حین کار سرعت می بخشد. در مورد لامپ های رشته ای پر از گاز، ۸۵ درصد آرگون مخلوط با ۱۵ درصد نیتروژن استفاده می شود. گاهی اوقات می توان از کریپتون برای کاهش تبخیر رشته استفاده کرد زیرا وزن مولکولی گاز کریپتون بسیار بالاتر است.
قسمت های مختلف یک لامپ رشته ای در زیر نشان داده شده است:
امروزه لامپ های رشته ای در توان های مختلف مانند ۲۵، ۴۰، ۶۰، ۷۵، ۱۰۰ و ۲۰۰ وات و غیره در دسترس هستند. لامپ ها اشکال مختلفی دارند، اما اساساً همه به شکل گرد هستند. عمدتاً از سه ماده برای تولید رشته لامپ های رشته ای استفاده می شود که عبارتند از کربن، تانتالیوم و تنگستن. قبلاً از کربن برای مواد رشته ای استفاده می شد، اما در حال حاضر از تنگستن بیشتر برای این منظور استفاده می شود.
پرکاربردترین ماده رشته ای که امروزه استفاده می شود تنگستن است زیرا کارایی درخشان بالایی دارد. هنگامی که در دمای ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد کار می کند می تواند ۱۸ لومن در هر وات بدهد . این کارایی در دمای ۲۵۰۰ درجه سانتیگراد می تواند تا ۳۰ لومن در هر وات باشد . نقطه ذوب بالا یک معیار اصلی برای مواد فیلامنت است زیرا باید در آن کار کند. دمای بسیار بالا بدون اینکه تبخیر شود.
فناوری ساخت هر چه که باشد، هر نوع لامپ رشته ای دارای طول عمر تقریبی است. این به دلیل پدیده تبخیر فیلامنت است که می توان آن را به حداقل رساند اما نمی توان به طور کامل از آن اجتناب کرد.
به دلیل تبخیر فیلامنت، لامپ شیشه ای در طی یک دوره تیره می شود. به دلیل تبخیر فیلامنت، رشته نازکتر میشود که باعث میشود فیلامنت کارآمدی نور کمتری داشته باشد و در نهایت رشته شکسته میشود. از آنجایی که لامپ های رشته ای مستقیماً به خط منبع تغذیه متصل می شوند، نوسانات ولتاژ در خط، عملکرد لامپ را تحت تأثیر قرار می دهد.
در دسترس بودن لامپ های رشته ای در بازار :
لامپ ها در اشکال و اندازه های مختلف و جذاب در بازار موجود هستند. لامپ های PS30 گلابی شکل، لامپ T12 لوله ای با قطر ۱٫۵ اینچ، لامپ R40 با پاکت لامپ بازتابنده با قطر ۵ اینچ است. بر اساس در دسترس بودن وات، لامپ ها در بازار با ۲۵، ۴۰، ۶۰، ۷۵، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ وات و غیره رایج هستند. برای دریافت اطلاعات مهم در مورد لامپ رشته ای می توانیم جدول زیر را دنبال کنیم .
بسیاری از طراحان داخلی رنگ ها را بر اساس مفاهیم انتخاب می کنند.
رنگ های مختلف احساسی متفاوتی دارند و بر محیط و حال و هوای یک فضای تاثیر میگذارند. برای مثال، سایه های تیره تر بنفش با غنا و سلطنت همراه هست، در حالی که سایههای روشن تر آبی با آرامش همراه است.
در جدول زیر به طور خلاصه مفاهیم ۹ رنگ پرکاربرد و مهم نمایش داده شده است:
شرط اصلی و بنیادین نورپردازی در فضا های مسکونی ، اداری و تجاری توجه به سلامت و مفید بودن آن است .
وجود روشنایی بهداشتی در اتاقها و محیط داخلی یا محوطه خارجی مساله ای است که سخت مورد توجه چشم پزشکان ، مهندسین و آرشیتکت ها قرار گرفته است زیرا نور عاملی است که بر چشم و دیگر اندام ها تاثیر مستقیم دارد و در نحوه و مقدار فعالیت های بدن موثر است .
از دیدگاه ارگونومی یک فضای داخلی پیامدهای مهمی در بر دارد. چه بسا نورپردازی مناسب یک فضا را خوشامد و چشم نواز نماید.
نورپردازی در کنار ابعاد زیبایی شناختی بعد عملکردی هم دارد و نور مناسب در طول شب در یک فضای داخلی می تواند حس محدود بودن یا ابهام و هراس را برطرف نماید.
نور مناسب یک اتاق حتی می تواند چهره آدمی را گرم و صمیمی نشان دهد .
به کمک نورپردازی می توان یک فضای داخلی را به جزایر نورانی متنوعی تبدیل کرد.
در فضا هایی که نیاز به نور بیشتر است ، می توان از لوستر های آویز با شاخه های رو به پایین و یا از طریق حذف لاله و حباب با نور مستقیم لامپ بدون صرف هزینه بالا این نیاز را برطرف کرد .
استفاده از لامپ های با تکنولوژی LED و SMD از نظر ارگونومیک نور سالم تر و مصرف برق پایین تری به ارمغان می آورد .
در ارگونومی توصیه می گردد که مجموع لامپ های به کار رفته در هر فضا تلفیقی از نور آفتابی و مهتابی باشد تا نوری استاندارد و سالم تر داشته باشیم .
در عصر حاضر که پژوهش های میان رشته ای ارزش خاصی در جامعه ی علمی پیدا کرده است، پرداختن به ارتباط معماری آشپزخانه و کاربران رده اول آن یعنی بانوان، از مباحثی است که می تواند مورد توجه پژوهشگران عرصه معماری و طراحان صنعتی قرار گیرد.
گسترش کاربرد مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) این ضرورت را ایجاد می کند تا اصول و مبانی این روش مندی علمی در طراحی آشپزخانه و طراحی صنعتی آن، در حوزه طراحی فضاهای داخلی و دکوراسیون مورد استفاده قرار گیرد. از آنجا که توجه به تناسبات انسانی ونحوه طراحی فضاها و نوع چیدمان مبلمان، می تواند در احساس راحتی و آسایش بانوان در فضای آشپزخانه تاثیرگذار باشد، لازم به نظر می رسد تا این امر در ادبیات معماری داخلی، به روز سازی شود و تعمیم یابد
ارگونومی و معماری آشپزخانه :
آشپزخانه های امروزی نقشی را که غذای خوب در بهبود زندگی انسان به عهده دارد جدی می گیرند.
اکنون آشپزخانه بخشی از مرکز خانه است، مکانی از سرزندگی و نور. آشپزخانه های مدرن همیشه در برابر بقیه ی فضاهای اصلی زندگی به شکلی باز قرار دارند و فقط با یک پیشخوان، درب مات کشویی و یا با جداسازی متحرک، تفکیک شده اند. ارزش والای غذا به عنوان منشاء تغذیه، طراحی آشپزخانه را در بسیاری از جنبه ها تحت تاثیر قرار می دهد. هودها و اجاق های رومیزی بسیار بزرگ، معادل های مدرن اجاق های بزرگ آشپزی قرون گذشته شده اند. در حقیقت وسایل زندگی از همه نوع برای دوام طولانی تر ساخته می شوند، در مقایسه با یخچال ها و اجاق ها در رده ی صنعتی که مطابق مد ، به روز می شوند .
به این دلیل که شیوه های زندگی، غیر رسمی تر شده است، طراحی آشپزخانه دگرگون شده تا معاشرت را ترویج نماید . آشپزی دیگر فعالیتی انفرادی نیست، بلکه کاری گروهی است؛ لذا شهرت این مکان ویژه، مکان ملاقاتی است که افراد را برای آماده سازی غذا و گفتگو گرد هم می آورد .
لوازم شیک و با دوام نماد آشپزخانه های مدرن و استیل در ردیف محبوب ترین انتخاب برای وسایل خانگی، تجهیزات کابینت، و بسیاری طرحهای دیگر می باشد. جالب است که ظاهر رسمی استیل اغلب کنار موادی قرار می گیرد که نماد آشپزخانه های خانگی گذشته هستند، مانند چوب های مرغوب و سنگ های طبیعی بدون جلا. شیشه و آیینه نیز به وسیله معماران داخلی آشپزخانه برای نیرومندتر کردن محیطی باز مورد توجه قرار گرفته است.
نخستین عاملی که باید در طراحی آشپزخانه مد نظر قرار گیرد این است که جریان ترافیک آشپزخانه را پیش بینی کرده و بر آن اساس مثلث عملیاتی را طراحی کنید: یعنی مثلث یخچال، اجاق و سینک.
باید هر گونه آمد و شدی به درون این مثلث را تحت نظارت و کنترل داشته، به خصوص ورود مواد خریداری شده را کنترل کرد تا فضای کافی برای اجرایی ساختن عملیات خود در اختیار داشته باشید.
سه عنصر اصلی آشپزخانه :
- یخچال :
یکی از بزرگترین و مهمترین عناصر در هر آشپزخانه ای یخچال است . تقریباً هر آشپزخانه ای دارای یک یا چند یخچال است که گستره ی وسیعی از شکل و رنگ و ابعاد را در نمای اصلی فضای بانو محور آشپزخانه به نمایش می گذارد ؛ اما نکته مهم تطابق اندازه ی یخچال با نیازهای آشپزخانه است.
- اجاق :
عنصر بعدی در آشپزخانه، واحد مربوط به پخت و پز است. یک اجاق رومیزی بهترین واحد برای آشپزخانه های کوچک است. اجاق رومیزی می تواند به خودی خود به مرکز آشپزخانه بدل شود.
اجاق دو شعله برای آشپزخانه هایی ایده آل است که کاری جز گرم کردن مجدد غذا ندارند. اما اجاقهایی با شعلههای بیشتر برای سرخ کردن غذا، بریان کردن و سایر موارد هم به کار می آی در واقع گاه یک اجاق مناسب، معماری زن محور آشپزخانه را از لوازم و ملزومات دیگر آشپزخانه هم مانند فر و … بی نیاز میکند
اجاق گاز یا اجاق رومیزی باید در دورترین بخش مثلث عملیاتی قرار گیرد و از هر دو طرف از ترافیک آشپزخانه در امان باشد. فضای کافی برای باز کردن درب فر و سطوح ضد گرمای دیگری که بتوان ظروف داغ را از روی اجاق برداشته بر روی آنها قرار داد باید در نظر گرفته شود .
- سینک ظرف شویی :
آخرین عنصری که باید در طراحی هر آشپزخانه درباره ی آن به درستی فکر کرد سینک ظرف شویی است سینک های ظرف شویی مانند یخچال و اجاق در اشکال بسیار متنوع ساخته می.شوند گنجایش آنها هم با یکدیگر تفاوت دارد سینک های عمیق تر به درد مخفی نگاه داشتن توده ظروف نشسته می خورند اما در معماری بانو محور آشپزخانه توصیه می شود سینک های خیلی عمیق تهیه نکنید تا به کمر درد مبتلا نشوید .
شیر ظرف شویی هم عنصر مهمی از آشپزخانه به شمار می آید . شیرهای افشانه و و تک دست ، شستن را آسانتر میکند و به خصوص برای سبزی ها ، میوه ها و پرکردن ظروف بزرگتر بسیار کارامد هستند .
در بالا شش حالت طراحی ارگونومیک سه عنصر اصلی در آشپز خانه نمایش داده شده است
نتیجه گیری :
قطعاً جذاب ترین فضای داخل منزل آشپزخانه است، به خصوص بانوان اهمیت ویژه ای برای آشپزخانه منزل خود قائل هستند. متناسب با اندازه آشپزخانه، اغلب خانواده ها صبحانه، نهار و حتی شام خود را نیز در آشپزخانه صرف می کنند.
در این میان گسترش زمینه های ارتباط میان رشته ای ارگونومی با معماری این ضرورت را ایجاد می کند تا با لحاظ کردن مفاهیم پایه در طراحی صنعتی و معماری داخلی، امکان افزایش مطلوبیت فضاهای آشپزخانه را فراهم کرد.